Dit artikel is voor het laatst geupdate op 25 oktober 2023 door Kimberly
Stress hoort bij het leven, ook bij het leven van honden, een leven zonder stress bestaat niet. Er bestaat zoiets als gezonde stress, dit wordt eustress genoemd. Eustress kan ons een boost geven op een belangrijk moment, zodat we beter presteren als het nodig is.
Wanneer een mens of dier zich bedreigd voelt, reageert het lichaam hierop met een vlucht- en vechtrespons, alsof het leven in gevaar is. Zodra de hersenen een mogelijke bedreiging constateren slaat het hele organisme alarm.
Op dat moment worden ogenblikkelijk stresshormonen afgescheiden. Hierdoor verhoogt het hartritme en de ademhaling, dit alles om snel en adequaat op het gevaar te kunnen reageren. Mensen gaan ook zweten, dit uit voorzorg om niet over verhit te raken tijdens het vluchten of vechten.
Bij stress hijgen honden dus niet alleen om extra zuurstof binnen te krijgen, maar ook om hun lichaam af te koelen. Stress kan mensen en dieren dus helpen wanneer ze bedreigd worden.
Maar wanneer stress extreme vormen aanneemt of veelvuldig voorkomt, kan het negatieve stress worden, dit noemt men distress. De gevolgen kunnen rampzalig zijn, men kan depressief raken of zelfs een burn-out krijgen.
Distress kan ook de psychische aandoening ‘aangeleerde hulpeloosheid’ tot gevolg hebben, hierbij veranderen bepaalde hersengebieden zodanig dat men niet meer de mogelijkheid heeft om in bepaalde situaties nog normaal te reageren.
Lees ook: Top 20 keer de beste hondenbrokken
Product advies
Dieren en mensen met aangeleerde hulpeloosheid reageren niet alleen passief, zij zijn meestal ook niet meer in staat om nieuwe dingen te leren. Aangeleerde hulpeloos wordt door medici en wetenschappers als een ziekte of aandoening aangeduid, maar wordt meestal niet als zodanig herkend door hondenbezitters en zelfs niet door alle hondentrainers.
Stress kan niet alleen psychische problemen veroorzaken, maar ook lichamelijke. Zo verzwakt stress het immuunsysteem, waardoor dieren vatbaarder worden voor ziektes. Dit kan zelfs leiden tot chronische aandoeningen. Bij honden (en andere dieren) zijn deze aandoening doorgaans het gevolg van harde aversie trainingen en opvoeding.
Wanneer een hond zich ongemakkelijk en onzeker voelt kan men dat zien. Als hondenbezitter en vooral als hondentrainers is het goed om stresssignalen te kennen. Eigenlijk is het noodzakelijk om ze te kunnen herkennen, want op deze manier kan men in het oog houden of de hond niet wordt blootgesteld aan teveel stress en zo kan men psychische en lichamelijke aandoeningen voorkomen.
Zo herken je stresssignalen bij honden
Poot heffen
Wanneer de hond zich onzeker voelt tilt hij één van zijn voorpoten iets op. Vaak wordt deze actie gebruikt om de hond een pootje te leren geven. De hond weet niet wat er van hem verwacht wordt en tilt daarom zijn poot op. Wanneer men daar herhaaldelijk hetzelfde commando bij geeft en het beloont, zal de hond op een gegeven moment op commando een pootje gaan geven. Wanneer de hond in een stressvolle situatie komt en zijn poot opheft, moet men niet denken dat hij een pootje wil geven.
Tongelen of bek aflikken
De hond likt met zijn tong over de lippen of zijn neus, dit kan soms heel snel gaan. Dit stresssignaal ziet men vrij vaak bij honden. Natuurlijk is dit geen stresssignaal als de hond net heeft gegeten en daarna zijn bek aflikt, men moet bij verschillende stresssignalen dan ook bekijken in welke situatie de hond het doet.
Overmatig drinken
De hond drinkt na een bepaalde situatie ineens erg veel. Soms gaat de hond nadat hij even tevoren al gedronken had weer naar de drinkbak om te drinken.
Smakken
De hond maakt smakkende geluiden met zijn lippen.
Gapen
De hond gaat geeuwen door een prikkel die hij uit zijn omgeving krijgt. Gapen is dus niet altijd een uiting van moeheid, maar vaak wel een uiting van stress.
Kwijlen
De hond produceert overvloedig speeksel (nodig om af te koelen) dat uit de bek loopt.
Trillen
Mede het gevolg doordat het lichaam snel afkoelt als gevolg van stress.
Oogwit te zien
Op het moment dat de hond gestrest is, is de oogbol zo gedraaid dat men het oogwit kan zien.
Verwijde pupillen
De pupillen in de ogen worden vergroot.
Knipperen met de ogen
Net zoals mensen, kunnen honden ook zenuwachtig met hun ogen knipperen.
Snuffelen
Zonder dat daar een reden voor lijkt te zijn begint de hond op de grond te snuffelen, dit noemt men overspronggedrag. Dit is dus niet omdat de hond geuren op wil nemen, maar een uiting van stress.
Krabben
Dit is ook een overspronggedrag. Als gevolg van stresshormonen in het bloed krijgt de hond jeuk. Daarnaast zijn er nog meerdere vormen van oversprong gedrag, de hond doet iets wat niets met de situatie te doen lijkt te hebben, bijvoorbeeld ergens op gaan kauwen. Dit kan de hond doen om te proberen zich te onttrekken aan de situatie.
Zitten of liggen
In ongemakkelijke situaties gaat de hond (vaak verstijft) zitten of liggen, meestal met de rug/kont richting de bedreiging toe.
Vacht uitschudden
Het lijkt net of de hond zijn natte vacht wil droog schudden. Dit doet de hond vaak nadat er zich een stressvolle situatie heeft voorgedaan. Het is net alsof de hond dit doet omdat hij opgelucht is als (hij denkt dat) de vervelende situatie voorbij is.
Kwispelen
Een hond kwispelt niet alleen als hij vrolijk is, kwispelen is een uiting van emotie, ook als een hond niet vrolijk en blij is. Bij stress laat de hond vaak een strakke kwispel zien.
Urineren
Bij grote opwinding, onzekerheid of angst kan de hond een plasje laten lopen. Pups doen dit heel vaak uit opwinding. Dit mag men zeker niet bestraffen, bij pups gaat dit vanzelf wel over als ze ouder worden en zekerder in het leven staan.
Hoge geluiden
Piepen, janken en (op hoge toon) blaffen.
Haaruitval
Bij stressvolle situaties gaan ineens de haren los en vallen uit. Als de stress voorbij is, is de haaruitval ook over.
Druk bewegen
De hond loopt rusteloos heen en weer.
Borstelen
Wanneer de hond zich bedreigd voelt gaan de rug- en nekharen overeind staan. Dit is geen vorm van dominantie zoals zo vaak gedacht wordt. Op deze manier probeert de hond het gevaar op afstand te houden of te verjagen.
Bevriezen/ verstijven
Wanneer honden zich in een stressvolle situatie bedreigd voelen, blijven ze stokstijf staan. Bij trainingen lijkt het alsof de hond te koppig is om commando’s op te volgen. Dit is dus niet zo, de hond is te gestrest om nog wat te doen. Bij ontmoetingen met vreemde honden maken de andere honden van de gelegenheid gebruik om de hond van achteren te besnuffelen.
Kalmerende signalen
In de hondencommunicatie spreekt men ook wel van kalmerende signalen of conflict vermijdende signalen. Dit zijn vrijwel altijd gewoon uitingen van stress, deze signalen geven de honden niet bewust om de ander te kalmeren, maar kunnen soms wel kalmerend werken op de ontvanger of de hond zelf.
De signalen zijn een onbewuste reactie als gevolg van verhoogde cortisol en adrenaline spiegel in het bloed. Iemand die bijvoorbeeld een voordracht moet geven en daarom nerveus en gestrest is, denkt ook niet: ik ga nu maar trillen of zweten om anderen te kalmeren. Dit gebeurt onbewust, daar heeft men zelf geen controle over.
Honden zijn nooit bewust op conflicten uit, zij proberen zich het liefst aan de situatie te onttrekken wanneer zij het als bedreigend ervaren. Een aangelijnde hond voelt zich onzekerder, omdat de mogelijkheden om te vluchten is beperkt.
Gemotiveerd door angst en stress zal de hond daarom eerder tot de aanval overgaan wanneer hij aangelijnd is. Want als hij zelf niet kan vluchten, dan voelt hij zich genoodzaakt om de ander op afstand te houden door hem te verjagen. Dit noemt men noodweer- of angst agressie.
Men kan agressie en bijtincidenten voorkomen als men de lichaamstaal van honden kan lezen. Laat de hond in een bepaalde situatie door middel van zijn lichaamstaal merken dat hij zich niet op zijn gemak voelt, dat hij bang en onzeker is, dan is dat een teken om te stoppen.
Doet men dat niet, dan kan de hond zoveel angst en stress opbouwen dat hij wel met agressie moet reageren. Deze signalen zelf zijn dus geen agressie, maar is wel een teken dat de hond agressief kan gaan reageren. Voor de hond is dit een vorm van communicatie, waarmee zij laten zien dat zij de situatie oncomfortabel vinden en angstig en gestrest zijn. De drempel tot hoe ver men kan gaan is per hond verschillend.
De drempel wordt wel verlaagd als men de hond veelvuldig fysiek of verbaal straft, dit omdat de hond daardoor onzekerder wordt, hij is altijd verdacht op een correctie en daardoor meer gestrest. De hond zal een fysieke correctie proberen te vermijden door noodweer agressie.
Het is niet voor niets dat uit onderzoek is gebleken dat honden die uitsluitend op een positieve manier getraind zijn minder vaak agressief reageren dan honden die door middel van aversietrainingen zijn opgevoed, ook als men aversietrainingen combineert met positieve trainingen.
